Kentin Ortasında Saklı Bir Cennet:"Saraçoğlu Mahallesi"



 Ankara'da, Kızılay'ın sıcağından gürültüsünden bunaldığınız  bir anda,  Kumrular Sokak'ta çınarlar ve kestane ağaçlarıyla çevrili  2 katlı-3 katlı  evlerden oluşan Saraçoğlu Mahallesi imdadınıza yetişir.  Yolunuzu değiştirip iç sokaklara daldığınızda, sessizliğin ortasında, rüzgarın esintisiyle hışırdayan çınar ağaçlarının kestane ağaçlarının yaprakları karşılar sizi. Orada nefesiniz rüzgarın hızına yetişemez, alnınızı yalayıp geçen saçlarınız sizi ferahlatır. Ağaçların arasında yürüyen çalışanları gördüğünüzde,  anlarsınız ki öğlen vakti gelmiştir.



Her kentin bir saklı cenneti vardır merkezinde...Her kentin sırlarını söylediği sessiz sokaklar vardır. Eğer sizde  kentin ortasında kimse görmeden ağlamak isterseniz ve saklanmak isterseniz yaşamdan, Saraçoğlu Mahallesinin  ağaçlar arasındaki kuytuluklar kucak açar size. Sincaplar dolaşır ağaçlarında, kaplumbağalar vardır bahçelerinde... Birde meyve ağaçları...Ne büyük bir şans Kızılay için, ne büyük bir şans Ankaralılar için, ne büyük bir şans hepimiz için Saraçoğlu Mahallesi...

 "Devletin Mahallesi"

29 Ekim 1944 yılında  Cumhuriyetin 21.yılında temeli atılan  Devlet Mahallesi , dönemin Başbakanı Şükrü Saraçoğlu'nun adını taşır. Genç Cumhuriyetin bürokratlarının konut sorunlarını çözmek için, idari mekanların hemen yanı başında tasarlanan Saraçoğlu Mahallesi bu haliyle, gerçekten bir Devlet Mahallesi. Başbakanlık, bakanlıklar ve yeni meclisin yanı başında, okuluyla, kütüphanesiyle, sosyal mekanları ile Cumhuriyetin üst düzey memurlarına verdiği önemin göstergesi. Yerleşim planı  ve tasarımı Alman Mimar Paul Bonatz imzasını taşır. 75 bina 434 konuttan oluşan Saraçoğlu Mahallesi, bahçeleriyle, sokaklarıyla, kütüphanesiyle, okulu, dükkanları ve bugün Çankaya Kaymakamlığı olarak kullanılan yönetim merkezi ile tam 70 yıl bu kentte yaşananlara tanıklık etti. Devletin en önemli konuları konuşuldu belki de o konutlarda... İkinci Dünya Savaşının sonuçları tartışıldı belki de balkonlarında...Kim bilir belki de devletin en gizli sırları sinmiştir duvarlarına...

 
Kentin merkezinde, öylesine kendi içine dönük yaşayan -kendi içine dönük ama bir o kadar da dışa dönük kararların verildiği insanların yaşam mekanı olan- Saraçoğlu Mahallesi, bir anda merkezi konumu, yerleşkenin büyüklüğü ile rantiyelerin iştahını kabartmıştır.  1979 ve 1993 yılında Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunun kararları ile alanın tamamı, tek tek  yapılar ve ağaçların tescil edilmesi  ile Saraçoğlu Mahallesi bir nebzede olsa korunmaya alınmıştır. Çankaya Belediyesi ve Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin yürüttüğü çalışma sonucunda  kendi korunağını oluşturan Mahallede   duvara monte edilmiş  pirinç levha hala  bu sürecin tanıklığına devam etmektedir.
 "Saraçoğlu için dünde  bugünde  Mimarlar Ayakta"

 Bir ideoloji bir yaklaşım gerçekten derinlerde hissedilmiyorsa, yönetenlerle birlikte  bakışlarda değişiyor. Devletin Mahallesi Saraçoğlu, 1994 yılında kamu lojmanlarının satışı ile birlikte tekrar gündeme gelir. Kendi kapalılığı ile devam eden yalnızlığını, bu karara karşı toplumu hareketlendiren Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin muhalefet hareketiyle bir kez daha geriye çevirmiştir. Saraçoğlu kendi yalnızlığını mimarların başlattığı toplumsal muhalefetle parçalamış, mimarlık öğrencileriyle mimarlarıyla kentlileriyle, kucaklaşmıştır. Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman  Demirel  12 Mayıs 1994'te Saraçoğlu Mahallesinin satışına onay veren kararnameyi veto etmek durumunda kalmıştır. Bu veto ile birlikte Çiller Hükümeti Saraçoğlu Mahallesinin satışı projesini gündemden kaldırmıştır.

Saraçoğlu Mahallesi kent merkezindeki konumuyla  dün olduğu gibi bugünde rant ateşiyle yanıp tutuşanların hala ilgi odağı. Haziran 2012 tarihinde kabul edilen 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” ile birlikte Cumhuriyet dönemi Mimari mirasının tehdit altına gireceği ifade edilmişken, Atatürk Kültür Merkezi alanları,Ulus ve Saraçoğlu Mahallesi'nin bunun dışında tutulacağını düşünmek olmazdı. Ve beklenen karar  8 Şubat 2013 tarihinde resmi gazetede Bakanlar Kurulu kararı ile Saraçoğlu mahallesi riskli alan ilan edilmesi ile gündeme düştü. Başbakanlığın hemen yanında olan bu nadide mahallenin  talanı için kılıf hazırdı. Bu kararla birlikte risk altına giren Saraçoğlu Mahallesi'nin kentlilerden çalınmasının çanları çalınmaya başlamıştı. Mahallede ikamet edenler, muhtar ve Mimarlar Odası Ankara Şubesi bu karara dava açtı. Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin sekreteryasını yürüttüğü Başkent Dayanışması, dava ile yetinmedi ve Saraçoğlu Mahallesine sahip çıkma duyarlılıklarını sokak gösterileri ile destekledi.
 20 Şubat 2013 'te Saraçoğlu Mahallesi'ne "Saraçoğlu Mahallesi, ranta kurban edilemez" pankartlarıyla ve meşaleleriyle girenler, o gün orada bir devlet mahallesinde olduklarını bir kez daha  hissettiler. Sokakta gerçekleşen eyleme katılmakta çekinen  ev sakinleri, ışıklarını yakıp söndürerek, eylemi desteklemişlerdi. Ateş böceği gibi ışıkları ile yanan Saraçoğlu Mahallesi  o gün meşalelerin aydınlığı ile yine mimarları, mimarlık öğrencilerini, kentlileri ve TMMOB'ye bağlı Odaların temsilcilerini ayağa kaldırmıştı.


 
Saraçoğlu Mahallesinin toplumsal kamuoyunun gündemine taşınarak ortak akılla çözülmesinin bir aracı olarak tasarlanan Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin Kent Düşler Yarışmasının sekizincisi Mart 2013 tarihinde ilan edildi.Saraçoğlu Mahallesi'nin geleceği, tek akılla ben yaptım oldu ile değil, mimarların ve mimarlık öğrencilerinin geliştirdiği ortak akılla ve  kentlilerin katıldığı değerlendirme toplantıları ile aranmaya başladı. Mimarlar ve Mimarlık öğrencilerinin fikirleri, toplumla buluşurken, Bakanlar Kurulunun aldığı riskli alan kararı mahkeme tarafından iptal edildi. Saraçoğlu Mahallesi bir kez daha  toplumsal muhalefetin hareketlenmesi ile kendi korunağını oluşturmuştu. Kim bilir belki de bu direnci ile Mayıs 2013'te patlayan ve ülkeyi baştan başa saran Gezi direnişinin heybesine bir katkıda bulunmuştur.
Eylül 2013 te Saraçoğlu Mahallesi bu kez Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'den randevu almasıyla , devletin zirvesine taşınıyordu. Cumhurbaşkanlığı himayesinde başlayan görüşmelerle, Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Ankara Ticaret Odası ve Çevre Şehircilik Bakanlığı yetkilileri  Saraçoğlu Mahallesi için Ortak akıl oluşturmaya çalışıyorlardı.

 "Ortak Akıl Görüşmelerinde Tıkanma"

Saraçoğlu Mahallesinin taşıdığı tarihsel ve kültürel birikimle, yeni yapı yapılmadan, yıkılmadan restore edilerek, kamusal kullanıma açılması görüşmeleri Çevre Şehircilik Bakanlığı'nın ayak diremesiyle tıkandı. Görüşmeler devam ederken Saraçoğlu Mahallesi'nin Bakanlar Kurulu kararı ile ikinci kez riskli alan ilan edilmesi ile Çevre Şehircilik Bakanlığı protokol imzalamaktan çekildi. Saraçoğlu Mahallesi   bir kez daha , Mimarlar Odası Ankara Şubesi'nin riskli alana açılan ikinci davası ile kendisini koruma sürecine ve direnme sürecine başladı. İkinci dava devam ederken 05.08.2014 tarihinde resmi gazetede yayınlanan Saraçoğlu Mahallesinin ekonomiye kazandırılması için, tahsislerinin kaldırılarak,  proje yapma yetkilerinin öncelikli olarak Maliye Bakanlığı, TOKİ ve Özelleştirme İdaresine  devredilmesi 2015 yılında zorla boşaltmalarla Saraçoğlu Mahallesi bir kez daha direniş ve gelecek arama mekanı olarak kentlilerin gündemine düşmüştü.17 Ağustos 2017 tarihinde resmi gazetede yayınlarak Saraçoğlu Mahallesi'nin Emlka GYO'ya devredilmesi, kamusal alan  olmaktan çıkışı, yıkımı ve yeni inşaatlar yapılmasının önünü açmış oldu. 

 "Başkentin Kent Sınavı:Saraçoğlu Mahallesi"

Kent merkezinde, tarihiyle dokusuyla, yapılarıyla ve yeşil alanlarıyla  bir nefes alma alanı olan Saraçoğlu Mahallesi, Ankara Kent Merkezinin  insan odaklı canlanmasının  belki de son şansı. Kızılay'da hava sıcaklığı 30 iken Saraçoğlu Mahallesindeki, 27 derecelik doğal klimanın parasal karşılığı yoktur. Saraçoğlu Mahallesi kent merkezinin  ortasında saklı bir cennet gibidir. Kentin tam göbeğinde, geceleri ışıkları yanan ve   içlerinde nefes alıp verilen mekanlar vardır orada hala geceleri . Kim bilir ne hayatlar yaşandı içerisinde 70 yıldır, ağaçlar, evler, sokaklar tanık ... Ne aşklara ev sahipliği yaptı, bu saklı cennet...Ne çocuklar koşturdu bahçelerinde...Çocuklar  bahçe duvarlarından atlarken  öğrendiler  belki de fizik kurallarını... Ankara'da ağaçları yukarıda birleşerek alle oluşturan kaç sokak vardır.

70 yıllık kaç mahallesi vardır Ankara'nın. Saraçoğlu Mahallesi Mimarlar Odası Ankara Şubesinin girişimleri ile geleceğini aramaya başladı bir kez daha. Başkent Dayanışması toplumsal muhalefet  , kentin ortasındaki bu saklı cennetin  ortak akılla yaşamımıza katılması için ve sermayeye teslim edilmemesi yıkılmaması için çalışıyor. Yeni dönem okullar açılırken, Saraçoğlu Mahallesi'nin ortak akıl ve mücadele  zili de çalacak ve Başkentliler, Cumhuriyetin ilk toplu konut alanı, anıların mekanı ,kent merkezinin son şansı olan Saraçoğlu Mahallesi 'nin korunması sınavıyla karşı karşıya kalacaklar.


Son Söz:

Saraçoğlu Mahallesi , giderek yanlızlaşırken, "hayalet mahalle" olarak adlandırılırken, insanların evlerinden zorla tahliye edilmesi ile  polis gücünün yerleştirilmesi  ve sermayeye devredilmesi ile ortaya çıkan devlet aklının , ortak akıla dönüşmesi hepimizin beklentisi. Aksi durumda,  kulaklarımızda Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yönetim Kurulu'nun Eylül 2013 'te sokakta yaptığı toplantıda söylenen "OCCUPY SARAÇOĞLU" sözleri çınlamaya devam edecek



Kaynaklar:

http://www.mimarlarodasiankara.org

http://www.baskentdayanismasi.org

http://saracoglu.mimarlarodasiankara.org

1 yorum:

  1. Tezcan, İstanbul'da sadece takip edebiliyor olmama rağmen çok net kararlı duruşunuz için seni... tüm meslektaşlarımı kutluyor ve yürekten destekliyorum... Ayrıca bu çok anlamlı paylaşımında umarım vicdansız yüreklere ulaşır ......"OCCUPY SARAÇOĞLU"

    YanıtlaSil